Komunikat Rady Konferencji Episkopatu Polski ds. Społecznych 

z okazji rocznicy ogłoszenia encykliki Centesimus Annus

oraz w związku ze zbliżającymi się wyborami prezydenckimi w Polsce

W encyklice Centesimus Annus, którą Jan Paweł II ogłosił 1 maja 1991 roku, czyli na

początku transformacji społeczno-politycznej w Polsce, Ojciec Święty ukazał istotne

zasady funkcjonowania państwa demokratycznego. W kontekście zbliżających się

kolejnych wyborów prezydenckich, Rada Konferencji Episkopatu Polski ds. Społecznych

pragnie przypomnieć nauczanie papieża Polaka zawarte w tej encyklice, ma ono

bowiem wymiar uniwersalny i wciąż pozostaje aktualne i zobowiązujące.

W encyklice tej papież podkreśla: „Kościół docenia demokrację jako system, który

zapewnia udział obywateli w decyzjach politycznych” i kontrolowaniu własnych rządów.

Jednocześnie przestrzega, że demokracja nie może „sprzyjać powstawaniu wąskich

grup kierowniczych, które dla własnych partykularnych korzyści albo dla celów

ideologicznych przywłaszczają sobie władzę w państwie”. Demokracji nie należy

redukować wyłącznie do procedur wyborczych – trzeba dostrzec i urzeczywistniać jej

istotne strukturalne elementy (CA 46).

Zasadnicze elementy systemu demokratycznego, według Jana Pawła II, to:

1. Godność osoby ludzkiej

Pierwszym i podstawowym elementem systemu demokratycznego jest uznanie

i poszanowanie godności każdego człowieka. Autentyczna demokracja, która winna być

celem dążeń politycznych „możliwa jest tylko w oparciu o poprawną koncepcję osoby

ludzkiej”. Papież naucza: „pośród wszystkich stworzeń, tylko człowiek jest osobą,

podmiotem świadomym i wolnym, stanowiąc w ten sposób ośrodek i szczyt

wszystkiego, co istnieje na ziemi”. Osobie ludzkiej przysługuje więc najwyższy zakres

suwerenności i szacunku ze względu na to, kim jest. Systemy polityczne, które negują

godność osoby, najczęściej deformują istotę demokracji i przyczyniają się do tworzenia

współczesnych totalitaryzmów (CA 44).

2. Niezbywalne prawa człowieka

Wśród podstawowych praw człowieka, na pierwszym miejscu papież wymienia prawo

do życia, „którego integralną częścią jest prawo do wzrastania pod sercem matki od

chwili poczęcia”. Inne wymieniane prawa to: prawo do życia w rodzinie, prawo do pracy,

prawo do wolności religijnej i obywatelskiej. Realizacja tych praw jest możliwa tylko w

państwie praworządnym, gdzie „najwyższą władzę ma prawo, a nie samowola

człowieka”. Zatem, wymogiem demokracji jest „zdrowa teoria Państwa” (CA 44, 46).

3. Wolność i prawda

Papież przypominał, że Kościół zabiega o uznanie i uszanowanie wolności i prawdy.

Wolność jest w pełni dowartościowana jedynie poprzez przyjęcie prawdy. Wolność bez

prawdy traci swoją treść i prowadzi do chaosu moralnego. Taka wolność może zniszczyć

każde dobro wspólne i samego człowieka. (CA 46)

Papież podkreśla także, że podważanie roli i mocy obiektywnej prawdy może skutkować

poważnymi zagrożeniami dla życia politycznego, a zatem samej demokracji. „Jeśli się

nie uznaje prawdy transcendentnej, triumfuje siła władzy i każdy dąży do

maksymalnego wykorzystania dostępnych mu środków, do narzucenia własnej korzyści

czy własnych poglądów, nie bacząc na prawa innych”. Gdy nie uznaje się prawdy o

człowieku, „to życie publiczne ulega wpływom interesów i sił, a demokracja traci

sens”. Wówczas człowiek jest szanowany tylko na ile nie zagraża egoistycznym celom

innych osób (CA 44, 46, 47).

4. Troska o wartości i dobro wspólne

Podstawą systemu demokratycznego są wartości, które wynikają z poszanowania

godności osoby ludzkiej. Parae polityczne nie mogą stawiać siebie ponad wartościami,

nie uznając obiektywnego kryterium dobra i zła. W tym miejscu należy przypomnieć

słowa papieża: „Historia uczy, iż demokracja bez wartości łatwo przemienia się w jawny

lub zakamuflowany totalitaryzm” (CA 46).

Człowiek przeznaczony jest do życia wspólnotowego. Państwo jako wspólnota ludzi, aby

mogło się rozwijać, potrzebuje odpowiednich warunków. Szlachetne cele winny być

rozpatrywane i realizowane w oparciu o kryterium sprawiedliwości, prawdy, etyki i

godności człowieka, a nie według sprawczej i finansowej siły różnorakich grup czy parai

(CA 46).

Biorąc pod uwagę przemyślenia i rady papieża Jana Pawła II, w związku ze zbliżającymi

się wyborami na urząd Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Rada Konferencji

Episkopatu Polski ds. Społecznych zachęca do jak najliczniejszego w nich udziału tak, by

w powszechny i odpowiedzialny sposób wskazać osobę godną tego politycznie ważnego

stanowiska. Katolicy, a także inne osoby, którym leży na sercu dobro Ojczyzny, powinni

w swoim akcie wyborczym kierować się zasadami, które życie indywidualne i społeczne

czynią godnym i szczęśliwym. Te zasady w swoim nauczaniu wskazywał św. Jan Paweł II.

Pomocą w rozeznaniu, jak głosować, może być także przygotowane przez Radę KEP ds.

Społecznych Vademecum wyborcze katolika opublikowane na stronach Konferencji

Episkopatu Polski 21 września 2023 roku:

hgps://episkopat.pl/doc/214370.vademecum-wyborcze-katolika-dokument-rady-dsspolecznych-

kep. Zachęcamy do zapoznania się z tym dokumentem.

Przypominamy również, że udział w wyborach jest nie tylko powinnością obywatelską,

ale też obowiązkiem katolika i każdego zatroskanego o dobro wspólne.

Bp Marian Florczyk

Przewodniczący Rady Konferencji Episkopatu Polski ds. Społecznych